Wydarzenia, Po sąsiedzku, Kultura, Ciekawostki

Od Bonapartego po kosynierów - odkrywali historię dzielnicy, której początki sięgają 1284 roku

14-03-2016 02:18   Janusz Ludwiczak

Zobacz komentarze (0) * Skomentuj

Dzielnica ta do dziś zachowała swój wiejski charakter. Tutaj przybył cesarz Napoleon Bonaparte, by skosztować lokalnego piwa, a miejscowi chłopi postanowili walczyć o niepodległość mieszkańców. Tutaj również w ciągu pół roku doprowadzono z centrum miasta linię tramwajową, co dziś wydaje się niemożliwe. Mowa o Górczynie, po którym blisko trzystuosobową grupę oprowadzała grupa przewodników PoPoznaniu.pl, podczas jubileuszowej, setnej wycieczki.

Przewodnicy z grupy PoPoznaniu.pl udowodnili, że Górczyn to nie tylko cmentarz i pętla tramwajowa z dworcem autobusowym.

Dziś na Górczynie panuje przestrzenny chaos, z którego spróbujemy wyłowić np. wiejskie zabudowania i inne ślady czasów kiedy ten fyrtel nie był jeszcze miastem. Warto skorzystać z tej okazji bo są to elementy Górczyna, które znikają na naszych oczach. Tak się składa, że dokładnie 170 lat temu w nocy z 3 na 4 marca 1846 roku górczyńscy chłopi spotkali się w kuźni, przekuli kosy na sztorc i pod rozkazami Macieja Palacza czekali na sygnał do powstania. O górczyńskich kosynierach będziemy również opowiadać na naszej wycieczce – zapowiadał Piotr Ciesielski, z grupy przewodników PoPoznaniu.pl.

Okazuje się, że historia Górczyna sięga końca XIII wieku. Niegdyś nazwa obecnej już dzielnicy Poznania była pisana przez "u" (Gurczyn).

Nazwa jest motywowana topograficznie, dotyczyła terenu, który w tym miejscu był pofałdowany, stanowił pewnie wzniesienie. Na starych planach można znaleźć rysunek poziomicowy i zobaczyć różnice terenu, które tutaj były. Stąd nazwa Górczyn, od wzniesień i górek. W dokumentach nazwa Górczyn po raz pierwszy pojawia się w 1284 roku jako wieś książęca, należąca do Przemysła II. Wiemy, że wcześniej była to wieś prywatna, która należała do Podkomorzego sędziwoja Zaremby – opowiada Piotr Ciesielski, przewodnik.

Część wsi nadał miastu król Władysław Łokietek w 1299 roku, jednak pod warunkiem utrzymywania po czterech kuszników i stróżów. Druga część wsi była własnością mieszczanina poznańskiego, a trzecia wikariusza katedralnego. W 1469 r. miasto wykupiło część mieszczańską, należącą wówczas do Jana Słupskiego i chciało opanować całą wieś. W 1600 r. Piotr Górczyn rodem z tej wsi, kanonik krakowski i wikariusz przy katedrze poznańskiej, wytoczył miastu proces o cztery łany sołeckie. Proces przeciągał się do 1610 r., kiedy to miasto ostatecznie otrzymało całą wieś. Folwark górczyński przynosił Poznaniowi około 1500 złotych polskich dochodu rocznie. Po zniszczeniach wojennych i epidemiach, które nawiedziły Wielkopolskę w XVII i XVIII wieku, w latach 1750-1753 władze Poznania sprowadziły do wsi kolonistów z okolic Bambergu - przodków Bambrów.

W trakcie sobotniego spaceru po Górczynie można było również dowiedzieć się, że mieszkańcy - miejscowi chłopi, pod dowództwem Macieja Palacza, który został później sołtysem wsi Górczyn, jako jedni z nielicznych wzięli udział w powstaniu 1846 roku.

W czasach zaborów władze pruskie nadały wsi, a później części Poznania urzędową nazwę Gortschin, a w czasie okupacji dzielnica nosiła nazwę Golnau.

Jak się okazuje Górczyn ma bardzo bogatą historię. Przy ul. Górczyńskiej 11 znajduje się jedno z ostatnich zachowanych gospodarstw wiejskich, gdzie dom zwrócony był szczytem do ulicy, w dalszej części znajdowała się stajnia i obory, przez które gospodarze mogli dostać się do ogrodu. Opodal, przy zbiegu ulic Górczyńskiej i Sielskiej znajdował się Rynek Górczyński.

Górczyn również miał swój rynek. Był to plac, który w zamyśle miał być podobny do Rynku Łazarskiego czy Jeżyckiego. Nigdy nie uzyskał on zwartej zabudowy. Miały tutaj powstać kamienice. Tak się jednak nie stało. Jednak kwitnął tutaj handel. Układ Rynku Górczyńskiego doskonale widać na starych planach Poznania z lat 20. i 30. XX wieku – objaśnia Piotr Ciesielski.

Niedaleko stąd, 27 listopada 1806 roku do nieistniejącej już pijalni piwa przybył cesarz Napoleon Bonaparte, który podczas wizyty w Wielkopolsce postanowił skosztować trunku z lokalnego browaru.

Na Górczynie, przy zbiegu ulic Głogowskiej i Sielskiej znajduje się do dziś jeden z pięciu zachowanych w mieście, najstarszych słupów ogłoszeniowych, który stoi tutaj nieprzerwanie od 1897 roku. W tym samym roku udało się również doprowadzić linię tramwajową. Dziś może wydawać się to niemożliwe, ale tory i trakcję wybudowano w zaledwie pół roku, inwestycje na ówczesne czasy opóźniła jedynie kolizja z kablami i sporem z pocztowcami.

Górczyn miał praktycznie wszystko, czego potrzebuje wieś - rynek, cmentarz, kościół, a także szkołę, którą według kronik w 1871 r. wznieśli prusacy.

Jak głoszą kroniki: "15 czerwca 1888 roku uczniom podano tragiczną wiadomość, że cesarz Fryderyk III zmarł po trzech dniach cierpień". Były również dobre wiadomości: "10 stycznia 1893 roku odbył się spis bydła, brali w nim udział nauczyciele, dlatego zawieszono zajęcia" – opowiadał uczestnikom wycieczki przewodnik Piotr Ciesielski.

Okazuje się również, że w budynku przy ul. Bosej, w latach 1951-1957 oprócz szkoły podstawowej funkcjonowało również VIII Liceum Ogólnokształcące. Z kolei 10 października 1974 r. z okazji jubileuszu 30-lecia szkole nadano imię Milicji Obywatelskiej i Służby Bezpieczeństwa. 28 lat później Szkoła Podstawowa nr 10 otrzymała obecnego patrona, którym jest Arkady Fiedler.

Sobotnia wycieczka po Górczynie była jubileuszowa, bo setna.

Grupa przewodników PoPoznaniu.pl działa od 14 lutego 2012 roku. Jesteśmy grupą przewodników, która skupia ludzi o różnych zainteresowaniach. Mamy geografów, historyków sztuki, filologów, osoby które lubią Poznań i chcą o nim opowiadać innym. Łatwiej będzie wymienić miejsca, w których do tej pory nie byliśmy. Oprowadzaliśmy po różnych fyrtlach - były wycieczki po Łazarzu, Jeżycach, Wildzie, Dębcu, ale również po drugiej stronie miasta - Rataje, Główna. Oprócz tego organizujemy wycieczki tematyczne, które poświęcone były m.in. Niemcom i Żydom w Poznaniu, znanym poznaniankom czy historii kolei i bambrów – podsumowuje Piotr Ciesielski z grupy PoPoznaniu.pl.

Fot: Janusz Ludwiczak

ZOBACZ TAKŻE: Odkrywali Łazarz śladami PeWuKi, która zmieniła Poznań

ZOBACZ TAKŻE: Łazarz zez tyndy do tamtyndy

ZOBACZ TAKŻE: Zwiedzili Łazarz śladem Starego Marycha

ZOBACZ TAKŻE: Równo 209 lat temu Napoleon Bonaparte przybył do Poznania i raczył się piwem na Górczyńskiej

ZOBACZ TAKŻE: Cmentarz, na którym spoczywa wielu Łazarzan