Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic, Reportaże, Ciekawostki

Została wytyczona pod koniec XIX wieku, za Niemców zwała się Schillera

23-11-2014 12:53   Janusz Ludwiczak

Zobacz komentarze (4) * Skomentuj

Ulica ta została wytyczona pod koniec XIX wieku. Pierwsze budynki wzniesiono ok. 1896 roku. W tym samym czasie powstał szpital, który obecnie przekształcany jest w apartamentowce. W 55 odcinku z cyklu "Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic" zaglądamy na Orzeszkowej.

Ulica Orzeszkowej:

• Długość: 242 m
• Kod pocztowy: 60-778
• Urząd pocztowy: obszar doręczeń - UP Poznań 2 (ul. Głogowska 17), najbliższa poczta - AP Poznań (ul. Grunwaldzka 17)
• Ilość budynków: 18
• Najwyższy numer: 18a
• Status drogi: gminna/lokalna, układ uzupełniający
• Komunikacja miejska: brak
• Parafia: Michała Archanioła (ul. Stolarska 7)
• Obwód wyborczy: komisja nr 49, Zespół Szkół Handlowych (ul. Śniadeckich 54/58)
• Obwód szkół: Szkoła Podstawowa nr 26 (ul. Berwińskiego 2/4), Gimnazjum nr 33 (ul. Wyspiańskiego 27)
• Policja: Komisariat Poznań-Targi (ul. Śniadeckich), rewir I, rejon dzielnicowych 1.

Ma prawie ćwierć kilometra długości

Ulica ta ma dokładnie 242 metry długości, jest jednokierunkowa, prowadzi z zachodu na wschód, łącząc Matejki z Śniadeckich.

Secesyjna willa z ogródkiem

Pod koniec XIX wieku upowszechniono nowy trend - willę miejską z ogródkiem. Pierwszym tego typu obiektem był zespół willi Towarzystwa Budowy Domów Urzędniczych przy ul. Matejki, nazwany Kaiser-Wilhelm-Anlage. Wówczas wytyczono dwie poprzeczne ulice - Konopnickiej i Orzeszkowej. Do 1898 roku zbudowano 15 pięknych domów z kolorowej, klinkierowej cegły w stylu szwajcarskim. Do 1914 r. powstało kolejnych dziewięć, w stylu secesyjnym z bogatą dekoracją sztukatorską.

Za Niemców Schillera

Ulica ta została wytyczona pod koniec XIX wieku, ok. 1896 r. Za czasów niemieckich nosiła nazwę Schillera (Shillerstrasse). 5 stycznia 1920 r. otrzymała nową nazwę "Elizy Orzeszkowej".

Pierwsze budynki wzniesiono ok. 1896 roku

Ok. 1896 roku wybudowano wille pod numerem 1, 2, 4, 7, 12 i 14. W 1903 roku powstał budynek pod numerem 9/11 według projektu architekta Paula Pitta. Pozostałe budynki przy Orzeszkowej powstały w pierwszej dekadzie XX wieku.

Ulica Orzeszkowej powstała równocześnie z ulicą Konopnickiej w drugiej połowie XIX wieku, w obrębie tworzącego się osiedla willowego poza granicami miasta. Przed wojną zwracali tutaj uwagę nie tyle jej mieszkańcy, ile lecznica dla kolejarzy pod nazwą Kolejowej Kasy Chorych - pisze Zygmunt Zaleski w książce "Nazwy ulic w Poznaniu" (Magistrat Stołeczny Miasta Poznania, 1926).

Po przyłączeniu Łazarza do miasta w 1900 roku planowano początkowo w tym rejonie dużą dzielnicę willową, ale brak zainteresowania Poznaniaków - zarówno Niemców jak i Polaków - tego typu mieszkaniami, wolących luksusowe mieszkania w kamienicach, spowodował, że powstały wówczas tylko niewielkie enklawy willowe. Przy ul. Orzeszkowej powstały luksusowe domy jednorodzinne zaprojektowane z typowym wówczas zadbaniem o piękne i starannie wykonane detale - zauważa Marcin Libicki w swoim przewodniku po Poznaniu.

Szpital, który zamienia się w apartamenty

W 1895 roku po północnej stronie ulicy Orzeszkowej wybudowano kompleks budynków wilowych Kaiser-Wilhelm-Anlage, które nazywane były również " Polem zamkowym (Feldschloss)".

W willi pod numerami 6/10 ok. 1900 roku powstał szpital początkowo z oddziałem ginekologiczno-położniczym, później poszerzony również o chirurgię. W 1921 budynki wykorzystano na lecznicę kolejową. Szpital kolejowy działał tutaj do lipca 2007 roku.

Trzy lata później w willach przy Orzeszkowej urządzono wystawę "Erased Walls" w ramach festiwalu Mediations Biennale. Ekspozycja przedstawia problematykę i historię Europy Środkowej, oddalającej się od doświadczeń lat rewolucji Okrągłego Stołu i upadku muru berlińskiego.

Od października 2013 roku wille przy ulicy Orzeszkowej, w których mieścił się szpital kolejowy powstają mieszkania i luksusowe apartamenty. Inwestor buduje tutaj również dwa nowe budynki mieszkalne oraz dom jednorodzinny. Do końca 2015 roku łącznie w siedmiu obiektach mieścić będzie się prawie 100 lokali mieszkalnych.

I etap inwestycji polega na renowacji istniejących budynków willowych i budowy nowego budynku. Nowobudowany budynek będzie mieć jeden lokal usługowy o powierzchni 42 m2, od parteru do trzeciego piętra znajdą się mieszkania o powierzchni od 39 do 99,6 m2. Obiekt będzie wyposażony w windę i garaże podziemne. Ceny wahają się od 8 do 12 tys. zł/m2. Zakończenie inwestycji planujemy w IV kwartale 2014 r. - tłumaczy Marcin Jezierski z biura sprzedaży Wechta.

W kompleksie byłego szpitala kolejowego przy ul. Orzeszkowej, w 7 budynkach docelowo znajdzie się ponad 90 mieszkań oraz 5 lokali usługowych. Zakończenie całej inwestycji planowane jest do końca 2015 roku.

Pisarka patronem ulic

ELIZA ORZESZKOWA - domu Pawłowska herbu Korwin, primo voto Orzeszkowa, secundo voto Nahorska, ps. „E.O., Bąk (z Wa-Lit-No), Li...ka, Gabriela Litwinka”– polska pisarka epoki pozytywizmu, publicystka. Jedna z najwybitniejszych polskich powieściopisarek, szczególnie w okresie pozytywizmu.

Urodziła się 6 czerwca 1841 r. w Milkowszczyźnie (na Białorusi). Pochodziła z zamożnej szlacheckiej rodziny. W latach 1852-1857 uczyła się na pensji sióstr Sakramentek w Warszawie. W 1859 r. po poślubieniu P. Orzeszki zamieszkała w jego majątku - Ludwinowie pod Kobryniem, gdzie była działaczką oświatową wśród ludu. Brała udział w powstaniu styczniowym, m.in. ukrywając w swym domu ostatniego dyktatora R. Traugutta. Po ze zesłaniu męża w głąb Rosji powróciła do rodzinnego domu w Miłkowszczyźnie.

W 1869 r. zamieszkała w Grodnie po unieważnieniu małżeństwa. W latach 1879-1882 byłą współwłaścicielką firmy wydawniczej w Wilnie. Od 1882 r. przez 5 lat byłą internowana w Grodnie. W 1894 r. wstąpiła w związek małżeński z S. Nahorskim, z którym była związana ok. 30 lat.

Otrzymała szereg wyróżnień, kandydowała do Nagrody Nobla, ciesząc się wielkim szacunkiem społecznym. W latach 1866-1876 stała się gorącą zwolenniczką pozytywizmu, pozostając głównie pod wpływem H.Th. Buckle'a i H. Spencera.

W artykułach programowych, np. Listach o literaturze (Niwa 1873) prezentowała stanowisko antyromantyczne, domagając się od literatury realizmu i odpowiedzialności za los społeczeństwa.

Debiutowała jako prozaik w 1866 r. , publikując m.in. opowiadania i powieści tendencyjne, jak: Pan Graba (1872), Marta (1873), Eli Makower (1875).

Lata 1877-1891 uważane są za okres dojrzałej twórczości Orzeszkowej. Ukazały się wtedy m.in. tak znane utwory, jak: powieści Meir Ezofowicz tom 1-2 (1878), Dziurdziowie (Ateneum 1885, wydanie książkowe 1888), Nad Niemnem (1888), Cham (1888), Bene nati (1891) oraz zbiory nowel: Z różnych sfer tom 1-3 (1879-1882), W zimowy wieczór (1888), a także rozprawy: Patriotyzm i kosmopolityzm (1880), O Żydach i kwestii żydowskiej (1882).

W okresie tym pisarka poszerzyła swoje zainteresowania społeczne, pogłębiając obserwację obyczajową i psychologiczną. Lata od 1892 do śmierci zaznaczyły się porzuceniem radykalizmu społeczno-ideowego (m.in. ateizmu i antyklerykalizmu), skupieniem się na życiu wewnętrznym jednostek, m.in. pod wpływem modernizmu, choć atakowała młodopolskich dekadentów, np. w opowiadaniach Melancholicy (1896) i Ad astra - Dwugłos (1904, wespół z T. Garbowskim).

Powracała często w swojej twórczości do powstania styczniowego, np. w tomie opowiadań Gloria victis (1910). Także Pisma tom 1-25 (1912-1928), Pisma tom 1-24 (1937-1939), Pisma zebrane tom 1-52 (1947-1953), Listy tom 1-2 (1937-1953), Listy zebrane tom 1-9 (1954-1981), Dzieła wybrane tom 1-12 (1953, 1957), Pisma krytycznoliterackie (1959), pamiętnik O sobie (1974).

Według jej powieści zrealizowano filmy: Meir Ezofowicz (1911), Cham (1931), Nad Niemnem (1939, negatyw zniszczony w czasie bombardowania Warszawy. Druga wersja 1987, w reżyserii Z. Kuźmińskiego).

Eliza Orzeszkowa zmarła 18 maja 1910 r. w Grodnie (Białoruś).

Ciekawostki:

• ulica Elizy Orzeszkowej znajduje się w 374 miejscowościach.
• w Zamościu położone jest Osiedle Orzeszkowej
• Imię Elizy Orzeszkowej noszą m.in. liceum zaoczne w Lublinie, Zespół Szkół Ponadgimnazjalnych Nr 2 w Bartoszycach, SP nr 277 w Warszawie, SP nr 3 w Sosnowcu, SP w Radgoszczy, Zespołu Szkół Zawodowych w Sokółce czy SP nr 3 w Zamościu.
• W kwietniu 2008 roku w Sobolewie odbył się I Ogólnopolski Zjazd Szkół im. Elizy Orzeszkowej.

Opracowanie na podstawie - źródła:

• Wikipedia
• Encyklopedia WIEM
• Zbigniew Zakrzewski, Ulicami mojego Poznania. Przechadzki z lat 1918-1939, Poznań, Wyd. Poznańskie, 1985
• Marcin Libicki, "Poznań. Przewodnik", Gazeta Handlowa, 1997
• "Spis zabytków architektury", Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2004
• System Informacji Przestrzennej - wykaz ZGiKM Geopoz
• wykaz dróg, Zarząd Dróg Miejskich
• lazarz.pl - materiały własne

Fot: Janusz Ludwiczak

ZOBACZ TAKŻE: Przy Orzeszkowej powstaje osiedle z siedmioma budynkami, w których będzie prawie sto mieszkań

ZOBACZ TAKŻE: Galeria sztuki w budynkach dawnego szpitala kolejowego

ZOBACZ TAKŻE: Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic