Ulica Limanowskiego:

• Długość: 411 m
• Kod pocztowy: 60-743 (od 1 do 11 nieparzyste, od 2 do 8 parzyste), 60-744 (od 10 do 24 parzyste, od 13 do 31 nieparzyste)
• Urząd pocztowy: obszar doręczeń i najbliższa poczta - FUP Poznań 2 (Rynek Łazarski 7)
• Ilość budynków: 26
• Najwyższy numer: 31
• Status drogi: gminna/zbiorcza, układ uzupełniający
• Komunikacja miejska: brak
• Parafia: Św. Anny (ul. Limanowskiego 13/Matejki)
• Obwód wyborczy:
  • ul. Limanowskiego 13, 15, 15 a, 15b, 16, 16a, 17, 18, 18a, 18b, 19, 20, 21, 22, 23, 23a, 24, 24a, 25, 25a, 27, 27a, 29, 31, 15a - komisja nr 44, Zespół Szkół Gimnazjalno-Licealnych (ul. Wyspiańskiego 27)
  • ul. Limanowskiego 1, 2, 3, 4, 5, 5a, 6, 7, 7a, 8, 9, 10, 11, 12 - komisja nr 45 Szkoła Podstawowa nr 26 (ul. Berwińskiego 2/4)
• Obwód szkół: Szkoła Podstawowa nr 26 (ul. Berwińskiego 2/4), Gimnazjum nr 33 (ul. Wyspiańskiego 27)
• Policja: Komisariat Poznań-Grunwald (ul. Rycerska), rewir III, rejon dzielnicowych 33-34.

Ponad 400 metrowa uliczka wśród kamienic

Ulica Limanowskiego jest jednokierunkowa, prowadzi ze wschodu na zachód, łącząc Głogowską z Jarochowskiego. Krzyżuje się z pięcioma ulicami: Głogowską, Klonowica, Matejki, Drużbackiej i Jarochowskiego.

Początkowo nosiła nazwę Pokojowa, później Spokojna. W czasie PRL-u patronował jej Kniewski

Arteria ta została wytyczona w 1900 roku, wtedy pojawia się na pierwszym planie Poznania. Mapa z 1898 roku pokazuje, że w miejscu, gdzie znajduje się obecna ulica Limanowskiego znajduje się żółta plama, musiały więc znajdować się tutaj pola i łąki.

Początkowo ulica ta nosiła nazwę Pokojowa. Na planie z 1905 roku pojawia się nazwa Frieden, a z 1911 roku - Pokojowa. W 1929 roku ulica ta nosiła już nazwę Spokojna, o czym informuje nas plan Poznania wydany na Powszechną Wystawę Krajową. W trakcie II wojny światowej ulica ta nosiła nazwę Friedenstrasse. Dopiero w 1945 r. Bolesław Limanowski został patronem tej ulicy, jednak nie na długo, bo już w latach 50. została przemianowana na Władysława Kniewskiego, polskiego działacza komunistycznego. Bolesław Limanowski stał się znów patronem ulicy po zmianie ustroju, w 1989 r.

Najstarsze kamienice pochodzą z 1900 roku

Według "Spis zabytków architektury" (Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2004) kamienice pod numerem 5, 7/7a, 9 i 11 pochodzą z 1900 roku. Rok później wzniesiono dom pod "dziesiątką" według projektu architekta z kręgu Leona Eckerta. W 1905 roku zbudowano kamienice pod numerem 3, 4 i 15a - te dwie ostanie według projektu architekta Paula Steinbacha. Natomiast ok. 1910 oku powstały budynki pod numerem 12, 16/16a oraz 19/20, 25, 25/27a, 29 i 31 - arch. HeiNRich Scheibler i Mayer.

Willa w typie cottage z umieszczonym zegarem słonecznym

Na tyłach kościoła św. Anny znajduje się secesyjna willa wzniesiona w 1905 roku jako dom architekta Paula Steinbacha. Jest to nietypowa realizacja dla tej części Łazarza, gdyż w tym rejonie dominują głównie kamienice, a nie wille z ogrodami. Obiekt wzorowany był na architekturze berlińskiej z tego okresu.

"Otoczony pierwotnie obszernym ogrodem budynek reprezentuje nowy model mieszkania w mieście, jaki pojawił się w Poznaniu pod koniec XIX wieku na fali popularności domów w typie cottage, łączącego ideał sielskiej romantyczności z funkcjonalnością i wygodą. Willa posiada malowniczą bryłę, a jej ściany pokrywa dekoracja, zainspirowana berlińską architekturą początku wieku. Wschodnią elewację willi zdobi sztukateria przedstawiająca antropomorficzną tarczę słoneczną obok kobiety odzianej w długą szatę z powiewającymi wstęgami; na jednej z nich umieszczono cyfry zegara słonecznego. Budynek wzniesiono na rzucie prostokąta, z wyciętym narożnikiem północno-zachodnim oraz prostokątną przybudówką przy narożniku południowo-wschodnim. Obszerne pokoje rozmieszczone są wokół centralnie usytuowanego holu; w południowej części znajdował się niegdyś ogród zimowy" - czytamy w "Atlasie architektury Poznania" (Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2008).

Kościół, w którym modlili się protestanci

Pod trzynastką znajduje się kościół pw. Św. Anny. Mimo, iż do świątyni tej wchodzi się od strony ulicy Matejki, to administracyjny adres Kościoła i Parafii Świętej Anny to Limanowskiego 13.

Kościół Świętej Anny jest murowany neogotycki. Powstawał w latach 1905-1908, oddany został do użytku 15 marca 1907 roku (razem z kościołem pw. Maryi Królowej Polski na Rynku Wildeckim). Początkowo kościół był pw. Chrystusa Zbawiciela i był kościołem ewangelickim. Dopiero w 1948 roku nastąpiło poświęcenie i utworzenie parafii rzymsko-katolickiej.

Świątynię zaprojektował berliński architekt Oskar Hossfeld. Pomimo wsparcia ze strony państwa pruskiego ewangelicy na Łazarzu mieli trudności z uzyskaniem funduszy państwowych na budowę kościoła, co spowodowało opóźnienie. Prace rozpoczęto dopiero w 1904 roku, trzy lata po konsekracji świątyni katolickiej (czyli kościoła pw. Matki Boskiej Bolesnej). Problemy finansowe gminy ewangelickiej dodatkowo wzrosły ze względu na decyzję o podwyższeniu wieży osadzonej na konstrukcji dachu tak, aby górowała nad otaczającą architekturą.

Świątynia jest w stylu neogotyckim, na planie krzyża greckiego; centralna, ceglana budowla, zdobiona wysokimi szczytami, nawiązująca do wzorców architektury gotyckiej na Pomorzu. Posiada dominantę w formie masywnej, ośmiobocznej wieży umiejscowionej pomiedzy skrzyżowaniem naw i fasadą. Z górującą nad całością, nakrytą stożkowatym hełmem, 48-metrową wieżą z zegarem. Wnętrze przebudowano w latach 1953-1957 - z tego czasu pochodzi polichromia zaprojektowana przez Wacława Taranczewskiego. W świątyni można zobaczyć m. in. cenną, XIX-wieczną chrzcielnicę - kopię gotyckiej chrzcielnicy z Bambergu i brzozowy żyrandol - kopię XV-wiecznego żyrandola z jednego z norymberskich kościołów. Kościół wieńczy 48-metrowa wieża, na którą można wejść po 154 stopniach.

We wrześniu 2005 roku wielu mieszkańców Łazarza przypatrywało się dymowi, jaki wydobywał się z kościelnej wieży. Wyglądało to na to, że kościół płonie. Na szczęście ogień wybuchł w zakrystii. Ogień nie przeniósł się do wnętrza świątyni i nie wyrządził większych strat.

18 marca 2007 r. obchodzono 100-lecie istnienia kościoła. Jubileuszową mszę św. odprawił ks. arcybiskup Stanisław Gądecki w towarzystwie dawnych duszpasterzy parafii i proboszczów sąsiednich parafii oraz wraz z nieżyjącym już pastorem księdzem radcą Tadeuszem Raszykiem, proboszczem Parafii Ewangelicko-Augsburskiej.

Parafia Św. Anny liczy 7 674 mieszkańców i obejmuje obszar ulic: Siemiradzkiego, Jarochowskiego, Sczanieckiej, Rynek Łazarski, Małeckiego, Strusia, Graniczna, Kolejowa, Kanałowa, Berwińskiego i Matejki wraz z ulicą Wyspiańskiego i częścią ulicy Reymonta i Wojskowej.

Przychodzą tutaj "Leśne Ludki", przy których mieści się przedszkolna aleja gwiazd

Przy ul. Limanowskiego 23a znajduje się Przedszkole nr 39, które nosi imię "Leśnych Ludków". Jest to placówka z tradycjami. Istnieje od 1959 roku. Ma własną obrzędowość i symbolikę związaną z nazwą przedszkola i nazwami poszczególnych grup wiekowych. I tak oddziały noszą nazwy: Liski, Wiewiórki, Sarenki i Sowy. Każdy z oddziałów liczy po 25 dzieci zgrupowanych według zbliżonego wieku.

W 2009 roku placówka zdobyła II miejsce w kategorii na najładniejszy zieleniec w konkursie "Zielony Poznań".

Natomiast w maju zeszłego roku odsłonięta została Przedszkolna Aleja Gwiazd, na której ślady swoich dłoni umieściły dzieci, które zajęły czołowe miejsca w konkursach.

Pomysł zrodził się w ciągu roku szkolnego. Wiele dzieci brało udział w konkursach ogólnopolskich i turniejach organizowanych przez poznańskie placówki oświatowe. Jest kilkoro dzieci, które zajęły pierwsze i drugie miejsce w tych konkursach. Chcieliśmy im w taki trochę inny sposób podziękować. Stąd pomysł na stworzenie takiej alejki, szczególnego miejsca w naszym ogrodzie przedszkolnym - wyjaśnia Justyna Maciejewska-Dębska, dyrektor Przedszkola nr 39 "Leśne Ludki".

Patronem działacz socjalistyczny i niepodległościowy

BOLESŁAW LIMANOWSKI - ps. Janko Pokań - historyk, socjolog, polityk, działacz socjalistyczny i niepodległościowy. Jeden z pierwszych działaczy polskiego ruchu socjalistycznego; współzałożyciel Ludu Polskiego (1881) i PPS (1892); 1906 popierał PPS-Frakcję Rewolucyjną; 1922–35 senator; Historia demokracji polskiej.

Urodził się 18 października 1835 r. w Podgórzu w Łatgalii na Łotwie. W 1847 r. pod opieką starszego brata Aleksandra, został wysłany do gimnazjum do Moskwy. Po skończeniu gimnazjum podjął z braku innych możliwości studia medyczne na uniwersytecie moskiewskim. Uczestniczył wówczas w kołach samokształceniowych polskich studentów. Po konflikcie z jednym z asystentów, organizacja studencka wysłała go w 1858 r. na dalsze studia do Dorpatu. Tam podjął dalsze studia na medycynie. Porzucił je jednak jako niezgodne z zainteresowaniami i w marcu 1859 r. rozpoczął studia filozoficzne, które przerwał z powodów rodzinnych. Powrócił do Podgórza. Po kilku miesiącach gospodarowania wrócił do Dorpatu kontynuując studia filozoficzne. Był członkiem korporacji akademickiej Konwent Polonia.

We wrześniu 1860 r. na wieść o tworzeniu polskich legionów we Francji, przerwał studia i wyjechał do Paryża. Dotarł tam w listopadzie i podjął naukę w Polskiej Szkole Wojskowej przygotowującej kadrę instruktorską dla legionu polskiego oraz kraju na wypadek powstania. Ponadto uczestniczył w wykładach na Sorbonie i Collège de France. W grudniu 1860 r. opublikował pierwszą drukowaną pracę Listy z Inflant. W Paryżu uczestniczył w środowiskach patriotycznych skupionych wokół gen. Ludwika Mierosławskiego. Ponieważ sprawa legionu się komplikowała, zaś w kraju rozpoczęły się patriotyczne manifestacje, wraz z bratem Józefem w marcu 1861 r. poprzez Wrocław, Kraków i Warszawę powrócił do Dorpatu, a następnie do Wilna. Tam na zlecenie gen. Mierosławskiego organizował tzw. Komitet Centralny na Litwie do kierowania działalnością rewolucyjną.

8 maja 1861 r. po patriotycznej demonstracji w Kościele katedralnym w Wilnie został aresztowany przez władze rosyjskie jako jej główny organizator. Został zesłany do guberni archangielskiej początkowo do miasta Mezeń a następnie, po ośmiu miesiącach do Archangielska. Uzyskał tam pracę w kancelarii guberni. Na wygnaniu zajmował się socjologią, czego efektem były dwie publikacje.

Po wybuchu powstania styczniowego próbował ucieczki, jednak został aresztowany i skazany na dwa tygodnie więzienia. Stracił również zatrudnienie. W 1866 uzyskał ze względów zdrowotnych przeniesienie do guberni woroneskiej osiedlając się w Pawłowsku. Tam zetknął się z liczną polską kolonią. Poznał również swoją przyszłą żonę (Wincentynę Szarską). W lecie 1867 został zwolniony na podstawie amnestii i wobec zakazu powrotu w rodzinne strony wyjechał do Warszawy.

Pozostając w Warszawie podejmował różne prace: m.in. korepetytora, publicysty, robotnika. W okresie 1868–1869 pracował jako guwerner w Gałęzowie pod Lublinem. W tym czasie prowadził samokształcenie i pisywał artykuły do Przeglądu Tygodniowego. Po krótkim pobycie w rodzinnych stronach (na co uzyskał zgodę), postanowił przez Galicję udać się do Francji licząc na szybką wojnę z Prusami. Jednak gdy dotarł do Lwowa, wojna francusko-pruska zakończyła się klęską Francji. Pozostał więc we Lwowie jako korektor i publicysta. Tam związał się ze stowarzyszeniem czeladniczym „Gwiazda”, prowadząc odczyty, które opublikował pod tytułem O kwestii robotniczej. Publikacja ta spowodowała rozgłos w środowiskach radykalnych. Podjął również studia filozoficzne na Uniwersytecie Lwowskim, uzyskując w 1875 tytuł doktora.

W 1876 na zlecenie polskich i rosyjskich socjalistów przetłumaczył publikację Ferdynanda Lassalle’a Program robotników (która ukazała się w 1879). W tym czasie przy wsparciu Stanisława Mendelsona napisał i opublikował pracę Socjalizm jako konieczny objaw dziejowego rozwoju. Ze względu na swoje socjalistyczne przekonania w 1877 utracił pracę w „Gazecie Narodowej”, a następnie został aresztowany za udział w tajnym stowarzyszeniu. Został uwolniony z braku dowodów, jednak otrzymał nakaz opuszczenia Austro-Węgier.

W październiku 1878 wyjechał do Genewy, już jako znany teoretyk socjalistyczny. Początkowo działa w grupie wydającej pismo „Równość” (m.in. Stanisław Mendelson, Kazimierz Dłuski), w którym w 1879 ukazał się tzw. program brukselski. W 1881 rozstał się z tą grupą wskutek różnicy zdań odnośnie niepodległości Polski i wraz z Zygmuntem Balickim założył Stowarzyszenie Socjalistyczne Lud Polski. Z ramienia stowarzyszenia w 1881 uczestniczył w Międzynarodowym Kongresie Socjalistycznym w Chur w Szwajcarii. W 1877 z inspiracji Zygmunta Balickiego wstąpił przejściowo do Ligi Polskiej. W 1889 związał się z Gminą Narodowo-Socjalistyczną i z jej ramienia występował na Międzynarodowym Kongresie Socjalistycznym w Paryżu. W grudniu 1899 przeniósł się do Paryża i objął redakcję pisma „Pobudka”. Objął również funkcję sekretarza Zarządu Związku Wychodźców Polskich.

W listopadzie 1892 przewodniczył w Paryżu zjazdowi przedstawicieli stronnictw socjalistycznych zaboru rosyjskiego, czego wynikiem było powołanie Związku Zagranicznego Socjalistów Polskich uznanego za początek działania Polskiej Partii Socjalistycznej). W tym czasie borykał się z kłopotami finansowymi. Odmówiono mu zgody na powrót do Galicji, jednak dzięki protekcji Adolfa Warszawskiego-Warskiego uzyskał pracę biuralisty w amerykańskim towarzystwie ubezpieczeniowym na życie „New York” w Paryżu. W tym czasie napisał i opublikował znane publikacje Stuletnia walka narodu polskiego o niepodległość, oraz Historia demokracji polskiej w epoce porozbiorowej.

Od jesieni 1907 po uzyskaniu zgody władz austriackich przeniósł się do Krakowa. Po powrocie do kraju został członkiem PPS-Frakcji Rewolucyjnej. 25 sierpnia 1912 stanął na czele powołanego z inicjatywy Józefa Piłsudskiego Polskiego Skarbu Wojskowego.

Po odzyskaniu niepodległości był politykiem PPS. W wyborach parlamentarnych w 1922 został wybrany z listy 2 (PPS) w okręgu wyborczym Warszawa (wybrano go również listy państwowej) do Senatu I kadencji. Był Marszałkiem Seniorem. W wyborach parlamentarnych w 1928 zdobył mandat w Senacie II kadencji z listy państwowej nr 2 (PPS). W 1928 przyczynił się w poważny sposób do zahamowania rozłamu w PPS po powstaniu PPS dawnej Frakcji Rewolucyjnej. W tym czasie pomimo choroby i zaawansowanego wieku publikował o historii ruchu społecznego i socjalistycznego. W wyborach parlamentarnych w 1930 został wybrany do Senatu III kadencji z listy państwowej Centrolewu.

W 1931 r. został odznaczony Krzyżem Niepodległości. W 1934 Uniwersytet Warszawski przyznał mu tytuł doktora honoris causa. Zmarł 15 lutego 1935 r. w Warszawie. Spoczywa na Powązkach.

Ciekawostki:

• ulica Limanowskiego znajduje się także m. in. w Krakowie i Łodzi. W obu miastach ulicą tą jeździ tramwaj.
• Bolesław Limanowski jest patronem ulic również w: Bartoszycach, Brześciu Kujawskim, Chorzowie, Cieszynie, Częstochowie, Dąbrowie Górniczej, Dzierzgoniu, Głownie, Kożuchowie, Krapkowicach, Mielcu, Mińsku Mazowieckim, Nidzicy, Nowym Sączu, Oleśnicy, Olsztynie, Opocznie, Ostrowie Wielkopolskim, Pasłęku, Pelplinie, Pile, Radomiu, Skarżysku-Kamiennej, Słupsku, Stargardzie Szczecińskim, Toszku, Wałbrzychu, Warszawie, Wieliczce, Zawierciu, Zgierzu i Żyrardowie oraz placu w Cybince.
• Imię Bolesława Limanowskiego nosi również I Liceum Ogólnokształcącego w Warszawie oraz Olsztyńskie Centrum Społeczne Młodych Socjalistów.

Opracowanie na podstawie - źródła:

• Wikipedia
• Zygmunt Zaleski, "Nazwy ulic w Poznaniu", Magistrat Stołeczny Miasta Poznania, 1926
• Zbigniew Zakrzewski, Ulicami mojego Poznania. Przechadzki z lat 1918-1939, Poznań, Wyd. Poznańskie, 1985
• "Spis zabytków architektury", Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2004
• Atlas architektury Poznania, Wydawnictwo Miejskie, Poznań, 2008
• System Informacji Przestrzennej - wykaz ZGiKM Geopoz
• wykaz dróg, Zarząd Dróg Miejskich
• lazarz.pl - materiały własne

Fot: Janusz Ludwiczak, cyryl.poznan.pl (20-22), archiwum

ZOBACZ TAKŻE: Były proboszcz Św. Anny przewodniczył sumie odpustowej

ZOBACZ TAKŻE: "Stacja Poznań Główny" oprowadzała po Łazarzu

ZOBACZ TAKŻE: Odsłonięto "Przedszkolną aleję gwiazd"

ZOBACZ TAKŻE: Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic