Wydarzenia, POR - Poznań okiem reportera, Ciekawostki

Poznań jest miastem już od 770 lat

23-04-2023 08:00   Janusz Ludwiczak

Równo 770 lat temu Poznań otrzymał prawa miejskie. Dokładnie 23 kwietnia 1253 roku Książe Wielkopolski, Przemysł I dokonał lokacji Poznania na prawie niemieckim.

Ostatni raz Poznań świętował swój jubileusz… 20 lat temu, w 2003 roku, kiedy to miasto powołało Fundację 750-lecia lokacji miasta Poznania, która sfinansowała i przygotowała m.in. koncerty Mercedes Sosy, Carli Blay i Karin Krog. Wówczas odbył się spektakl "Niebo nad Poznaniem", biennale grafiki studenckiej, plenerowe przedstawienia teatralne, zaś piekarze w czasie targów wypiekli wielką, 750-kilogramową chałkę.

Fundacja 750-lecia lokacji miasta Poznania przyczyniła się też do powstania makiety dawnego Poznania, którą do dziś można oglądać w klasztorze Ojców Franciszkanów na Górze Przemysława. Z okazji roku jubileuszowego wydane zostały specjalne znaczki i kartki pocztowe, a mennica państwowa wybiła pamiątkowe monety.

Kulminacyjnym punktem była jednak wielka parada lokacyjna, która spod Placu Mickiewicza ulicami Św. Marcin i Garbary dotarła na Stary Rynek. W paradzie, podobnej do tej świętomarcińskiej maszerowali piekarze, cukiernicy oraz przedstawiciele instytucji przybliżając widzom całą, 750-letnią historię miasta oraz jego dotychczasowy dorobek. Na jednej z platform znalazły się chociażby Targi, a na kolejnej makiety Ratusza, kamienic na Starym Rynku, Katedry czy Iglicy . W Paradzie Lokacyjnej udział wzięły także tramwaje i autobusy poznańskiego MPK - także te zabytkowe.

Po 20 latach znów zaplanowano obchody z okazji urodzin miasta. Z okazji 770. rocznicy lokacji Poznania zaplanowano kolorowy pochód połączony z widowiskiem plenerowym, radosne przejście spod Bramy Poznania na plac Kolegiacki, a także gigantyczny, 770-kilogramowy tort urodzinowy.

– Mamy już w Poznaniu tradycję obchodzenia Imienin Miasta, a w tym roku możemy świętować także urodziny - i to okrągłe, z dwiema szczęśliwymi siódemkami. To nasze wspólne święto, każdy jest zaproszony. Razem przejdźmy z prawego na lewy brzeg Warty, tak jak nasze Miasto 77 dekad temu – zapowiada Jacek Jaśkowiak, prezydent Poznania.

O godz. 14:00 zaplanowano pochód, który wyruszy spod Bramy Poznania na Ostrowie Tumskim.

– Chcemy zaprosić wszystkich mieszkańców Poznania do wspólnego świętowania 770. urodzin naszego miasta. Chcemy spojrzeć w przeszłość, by z dumą patrzeć w przyszłość. Chcemy poznać fascynującą historię Poznania, jego wybitnych mieszkańców i czerpać radość ze wspólnego świętowania tak zacnego jubileuszu. Spotkajmy się pod Bramą Poznania i przejdźmy wspólnie w barwnym korowodzie na plac Kolegiacki – powiedziała Arleta Kolasińska z Fundacji Puenta, współorganizator wydarzenia.

Już od godz. 10:00 przy Bramie Poznania będzie powstawać rzeźba szalonej rzeki Warty. Za rzeźbiarski performance odpowiadać będzie Brygada Pigmalion UAP. O godz. 14 będzie można zobaczyć "Przebudzenie Warty" z udziałem Teatru Asocjacja 2006 i Brygady Pigmalion. Po inscenizacji postać Warty - w rydwanie i w towarzystwie Pegazów - na czele kolorowego pochodu wyruszy w stronę centrum Poznania, prowadząc za sobą poznanianki i poznaniaków.

– Po drodze dzieje miasta zaprezentują lokalne teatry offowe oraz uczniowie i uczennice z poznańskich szkół. Dzięki współpracy i kreatywności artystów będzie można bliżej poznać charakter stolicy Wielkopolski. Korowód przejdzie przez miejskie ulice, mijając kolejne sceny, nawiązujące do historii Poznania.
Wielki finał urodzin będzie miał miejsce na Placu Kolegiackim. Tam pochód przywitają władze Miasta, a dla poznaniaków i poznanianek zagra orkiestra. Żadne prawdziwe urodziny nie mogą obejść się bez tortu - słodkie 770 kg czekać będzie na mieszkańców i gości na Wolnym Dziedzińcu Urzędu Miasta Poznania – informuje Urząd Miasta Poznania.

Obchody 770-lecia lokacji miasta Poznania zaplanowano przez cały rok. Poznańskie Centurm Dziedzictwa przygotowało w Galerii Śluza wystawę czasową "Siła spotkania. O ludziach, którzy tworzyli Poznań", która będzie opowiadać o ludności rodzime, ale też ludziach, którzy przybywali do Poznania przez osiem wieków i to miasto tworzyli.

30 kwietnia, a także 20 maja, czyli w Noc Muzeów - Trakt Królewsko-Cesarski zaprosi na spacery pod hasłem "Najważniejsza jest loka(liza)cja!", podczas których będzie można nie tylko odwiedzić kluczowe dla historii Poznania miejsca, ale także poznać różne aspekty życia mieszkańców grodu Przemysła I.

---

Lokacji miasta Poznania na lewym brzegu Warty dokonali synowie Władysława Odonica, książę Przemysł I i Bolesław Pobożny. Jak podkreśla wielu historyków, było to zwieńczenie dłuższego, zaplanowanego procesu. Dokument z roku 1253 przyznawał szereg przywilejów nowemu miastu. Poznań uzyskał samorząd i niezależność sądowniczą (szerszą niż później otrzymały niektóre inne miasta, na przykład Kraków). Przywilej lokacyjny Poznania określił też prawa i obowiązki mieszczan poznańskich i uprawnienia zarządcy - wójta.

Polska w XIII wieku była podzielona na szereg księstw, rządzonych przez potomków Bolesław Krzywoustego. Poznańska aglomeracja, w wyniku starć zbrojnych, była podzielona między dwa odrębne księstwa, lewobrzeżna należała do Henryka Pobożnego, prawobrzeżna wraz z Ostrowem Tumskim do Władysława Odonica i jego potomków.

W tym czasie w Europie Zachodniej prężnie rozwijały się miasta, zaczęto stosować nowe wynalazki, które znacznie ułatwiały pracę, rozwinął się handel, miasta stawały się ośrodkami gospodarki towarowo-pieniężnej, a nade wszystko rozwinęła się samorządność.

W 1231 r. prawa miejskie otrzymała Śródka, osada targowa położona na prawym brzegu Warty i Cybiny, rozwijająca się nieopodal książęcego grodu. Z dostępnych materiałów historycznych można przypuszczać, że była to lokacja Poznania na jego prawobrzeżnej części. Śródka otrzymała własny samorząd i prawa, a mieszkańców nazywano "civitas". Już w 1231 r. osiedlili się tu bracia Zakonu Kaznodziejskiego św. Dominika, co tylko potwierdza zamiar władcy (dominikanie osiedlali się tylko w miastach).

Sytuacja zmieniła się znacząco po przyjęciu całej Wielkopolski przez synów Władysława Odonica i rozwoju nowego szlaku handlowego Halle-Gubin-Poznań-Toruń. W tej sytuacji potencjał rozwojowy miasta był większy na lewym brzegu. W 1244 r. biskup poznański Boguchwał przekazał księciu Przemysławowi kościół św. Gotarda w zamian za kościół św. Wojciecha. W tym samym roku również zakon dominikański przeniósł się w okolice osady Gotarda. W myśl zasady, "gdzie dominikanie, tam miasto", w 1244 r. rozpoczął się proces kształtowania miasta Poznania. Jego zwieńczeniem okazała się lokacja na prawie magdeburskim. Założycielem miasta został Tomasz z Gubina. On to wytyczył granice miasta, ustalił zarys działek, sprowadził rzemieślników i kupców niemieckich. Tomasz z Gubina został pierwszym dziedzicznym wójtem miasta.

Lokacja Poznania okazała się wielkim sukcesem. Miasto już wkrótce po jego założeniu zaczęło się bujnie rozwijać, zbudowano ratusz, okazałą farę pw. św. Marii Magdaleny, a mieszczanie i panujący dbali o jego pomyślność. Dzisiejszy Stary Rynek i dwanaście ulic odchodzących od niego są świadectwem wzorowo przeprowadzonej lokacji.

Miasto miało owalny obrys, nieco odkształcony w części południowo-wschodniej w miejscu, gdzie stała osada św. Gotarda. Najwyższym elementem nowego miasta była Góra Zamkowa, czyli dzisiejsza Góra Przemysła. Przemysł II, syn i następca Przemysła I, wzniósł tam zamek. Nowo lokowane miasto miało powierzchnię ok. 21 ha - to jeden z największych założeń miejskich w tej części Europy, porównywalny z Krakowem czy Wrocławiem - z czego kwadratowy rynek liczył sobie 2 ha. Z rynku wychodziło dwanaście ulic, po trzy z każdego boku. Prowadziły one do bram miejskich, lub kończyły się ślepo przy murach. Rynek przeznaczono do celów handlowych i publicznych. Zaplanowano tu miejsca na kramy kupieckie, sukiennice, Wagę Miejską, ratusz i pręgierz, służący do karania złoczyńców. Przy czterech pierzejach rynku i ulicach, wytyczono parcele na domy i zabudowania gospodarcze dla mieszkańców.

Poznań to piąte co do wielkości miasto w Polsce – 545 073 mieszkańców według danych z końca ubiegłego roku; 261,91 km² powierzchni. Miasto studenckie, targowe, przedsiębiorców. Obecnie trochę rozkopane. Jednak jest kilka powodów, z których Poznań może być dumny.

Fot: Janusz Ludwiczak, archiwum Lazarz.pl

ZOBACZ TAKŻE: 123 lata temu Łazarz został przyłączony do Poznania

ZOBACZ TAKŻE: Dziś Piotra i Pawła - Poznań świętuje...

ZOBACZ TAKŻE: 125 lat temu na Łazarz dojechał pierwszy tramwaj elektryczny

ZOBACZ TAKŻE: 23 hektary powierzchni, 80 wydarzeń i ponad milion zwiedzających rocznie – Targi mają 100 lat!