O sprawie informowaliśmy w marcu.

– Stanisław Matyja w 1946 r. został tajnym agentem U.B.P w Poznaniu za co był nagradzany i przyczynił się do wielu ludzkich nieszczęść. Czy taki człowiek zasługuję na nazwę? Wnoszę o likwidację tej niechlubnej nazwy ulicy komuno-ubeckiej jeszcze przed tegoroczną rocznicą Powstania 56 – czytamy w piśmie do Rady Miasta Poznania i wojewody, które napisał ppłk Włodzimierz Marciniak, prezes Związku Kombatantów i Uczestników Powstania Poznańskiego Czerwca 1956 r.

Poznański oddział Instytutu Pamięci Narodowej skierował ostatnio pismo do Rady Miasta Poznania, w którym informuje, że nie znalazł dowodów na to, by Stanisław Matyja współpracował z SB.

"Na podstawie informacji wytworzonych przez służby bezpieczeństwa PRL nie można w żaden sposób kategorycznie potwierdzić jego domniemanej współpracy z organami tych służb. Lakoniczna informacja sporządzona przez funkcjonariusza UB o kontakcie Stanisława Matyi ze służbami w latach 1947-1955 nie daje podstaw do stwierdzenia, czy domniemana współpraca była dobrowolna, czy została wymuszona, ani nawet czy miała charakter świadomy, czy charakter nieświadomego przekazywania informacji funkcjonariuszom UB" – informuje poznański IPN.

Fot: J. Kołodziejski/cyryl.poznan.pl
Stanisław Matyja (1928-1985) uważany jest za nieformalnego przywódcę robotniczego protestu w zakładach „Cegielskiego” w czerwcu 1956 roku. Zapłacił za to utratą zdrowia, szykanami i bezrobociem. W czerwcu 1981 roku wraz z Anną Strzałkowską, matką zabitego w 1956 roku 13-letniego Romka Strzałkowskiego, odsłonił pomnik ofiar Poznańskiego Czerwca. Pierwszy, w 1953 roku, zaprotestował przeciwko łamaniu praw pracowniczych w Zakładach im. Józefa Stalina - Poznań, tzw. ZISPO (obecnie HPC - zakłady im. Hipolita Cegielskiego).

Ulica Stanisława Matyi od ośmiu lat łączy Most Dworcowy ze skrzyżowaniem Wierzbięcic, Niezłomnych i Królowej Jadwigi, przy którym znajduje się pomnik Powstańców Wielkopolskim. W maju 2010 r. poznańscy radni jednogłośnie przyjęli projekt uchwały w sprawie zmiany nazwy części ulicy Towarowej i upamiętnienie Stanisława Matyi, jednego z przywódców Powstania Poznańskiego Czerwca 1956.

– W sytuacji narastającego wśród robotników oporu wobec niesprawiedliwości, złego traktowania, niskich wynagrodzeń i fatalnych warunków pracy, stał się reprezentantem w rozmowach z przedstawicielami kierownictwa zakładów oraz władz partyjnych. Gdy władze mimo protestów wprowadziły zawyżone normy produkcyjne, był aktywnym uczestnikiem rozmów z dyrekcją przedsiębiorstwa. W dowód uznania robotnicy ZISPO wybrali go na delegata do Rady Zakładowej. Wówczas nawiązał kontakt z robotnikami zasiadającymi w radach zakładowych ZNTK, Wiepofamy, Rzeźni Miejskiej, Fabryki Maszyn Żniwnych oraz Zakładów Stomil w Poznaniu. Stał się znanym działaczem robotniczym. W czerwcu 1956 roku został wybrany przez załogę w skład delegacji ZISPO, która miała podjąć rozmowy z kierownictwem resortu przemysłu w Warszawie. W trakcie rozmów, w nocy z 25 na 26 czerwca, delegaci uzyskali od ministra przemysłu gwarancję spełnienia swoich postulatów (m.in. cofnięcia zawyżonych norm pracy, zwrotu niesłusznie potrąconego podatku od wynagrodzeń, wprowadzenia wolnej soboty). Jednak już 27 czerwca władze wycofały się ze złożonych obietnic, usiłując podważyć zaufanie pracowników „Cegielskiego” do robotniczej delegacji. Skutkiem tego, 28 czerwca 1956 roku około godziny 6 rano pochód robotników wyszedł z zakładów ZISPO w kierunku centrum miasta, co stało się początkiem protestów i demonstracji znanych nam jako Poznański Czerwiec – tłumaczył podczas sesji w maju 2010 r. Artur Witkowski, Przewodniczący Komisji Opiniodawczej ds. Nazewnictwa Ulic w Poznaniu.

– Stanisław Matyja został aresztowany w nocy z 29 na 30 czerwca. Po ponaddwutygodniowym, brutalnym śledztwie został zwolniony. Załoga „Cegielskiego” groziła, że uwolni Matyję, jeśli nie zostanie on wypuszczony. Kolejne sześć tygodni przeleżał w szpitalu. Po powrocie do „Cegielskiego” został przeniesiony na inne stanowisko (nie był już w stanie pracować na stanowisku robotnika) i nadal angażował się w działalność na rzecz poprawy warunków pracy. Zwolniono go 1 marca 1958 roku. Dostał tzw. „wilczy bilet” i nie mógł znaleźć stałej pracy. Ciążył na nim sfingowany zarzut prokuratorski dotyczący „rozpowszechniania ulotek nawołujących do nieposłuszeństwa wobec władz”. W 1980 roku, po powstaniu NSZZ „Solidarność”, został honorowym członkiem związku w Zakładach HCP. Jako symbol oporu wobec reżimu komunistycznego w latach 1956-1980, został wydelegowany przez załogę „Cegielskiego” do odsłonięcia w dniu 28 czerwca 1981 roku Pomnika „Jedność” (tzw. Poznańskich Krzyży). Wygłosił tam wzruszające przemówienie, w którym wzywał Polaków do solidarności. Stanisław Matyja zmarł 20 grudnia 1985 r. w Poznaniu – dodał Artur Witkowski, Przewodniczący Komisji Opiniodawczej ds. Nazewnictwa Ulic w Poznaniu.

– Gdyby nie Matyja, to nie byłoby Czerwca, a Marciniak nie byłby kombatantem. Jak on ma czelność tak się zachowywać? A Matyja? Był wtedy młodym człowiekiem, jak można tak go teraz oczerniać? – powiedziała "Wyborczej" Aleksandra Banasiak, pielęgniarka, uczestnik wydarzeń Poznańskiego Czerwca 1956.

Fot: Janusz Ludwiczak

ZOBACZ TAKŻE: Ulica Matyi zmieni nazwę? Kombatant twierdzi, że bohater Czerwca`56 był agentem SB

ZOBACZ TAKŻE: "Nie chciałabym więcej przeżyć takiego dnia" – Aleksandra Banasiak o wydarzeniach Czerwca`56 {►}