Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic, Reportaże, Ciekawostki

Ulica, która miała zostać zdekomunizowana

21-10-2013 01:34   Janusz Ludwiczak

Zobacz komentarze (2) * Skomentuj

Początkowo ulica ta zwała się Studzienną, później patronował jej Ludwik Rzepecki. Najstarsze budynki pochodzą z lat 30. XX wieku. Przy ulicy tej mieszkali m.in. piosenkarka Anna Jantar, która zginęła w katastrofie lotniczej, a także malarz Leon Wyczółkowski, Franciszek Łukaszewicz i Leon Dałżycki. Z kolei pod numerem 16 mieści się ogromny kompleks przychodni i poradni lekarskich. W kolejnym odcinku z cyklu "Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic" przyszedł czas na ulicę Kasprzaka.

Ulica Kasprzaka:

• Długość: 1037 m
• Kod pocztowy:
  60-236 (od 1 do 35 niep.)
  60-237 (od 2 do 34 parz.)
  60-245 (od 38 do 64 parz.)
  60-246 (od 41 do 57 niep.)
• Urząd pocztowy: obszar doręczeń i najbliższa poczta - UP Poznań 34 (ul. Chociszewskiego 18/20) oraz UP Poznań 74 (ul. Głogowska 132/140)
• Ilość budynków: 68
• Najwyższy numer: 64
• Status drogi: odc. Matejki-Hetmańska: powiatowa/zbiorcza, układ podstawowy, odc. Hetmańska-Palacza: gminna/zbiorcza, układ uzupełniający
• Komunikacja miejska: BUS 64
• Parafia:
  ul. Kasprzaka 1, 1a, 2, 2a, 3, 3a, 4, 4a, 5, 6, 7, 7a, 8 - Św. Anny (ul. Limanowskiego 13/Matejki)
  ul. Kasprzaka 11, 13, 16, 19, 21, 22a, 23, 24, 25, 26, 27, 28a, 30, 32, 32a, 33, 34, 34a, 34b, 34c, 35 - Matki Boskiej Bolesnej (ul. Głogowska 97)
  ul. Kasprzaka 38, 40, 41, 41a, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 54, 55, 56, 57, 58, 60, 62, 64 - Chrystusa Sługi (ul. Palacza 7)
• Okręg wyborczy: II (Łazarz-Stary Grunwald-Jeżyce-Ogrody)
• Obwód wyborczy:
  ul. Kasprzaka 1, 1a, 2, 2a, 3, 3a, 4, 4a, 5, 6, 7, 7a, 8 - komisja nr 45, Szkoła Podstawowa nr 26 (ul. Berwińskiego 2/4)
  ul. Kasprzaka 11, 13, 16, 19, 21, 23, 25, 27 - komisja nr 43, Gimnazjum nr 51 (ul. Potockiej 38)
  ul. Kasprzaka 22a, 24, 26, 28a, 30, 32, 32a, 33, 34, 34a, 34b, 34c, 35 - komisja nr 40, Szkoła Podstawowa nr 69 (ul. Jarochowskiego 62)
  ul. Kasprzaka 38, 40, 41, 41a, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 54, 55, 56, 57, 58, 60, 62, 64 - komisja nr 39, Szkoła Podstawowa nr 69 (ul. Jarochowskiego 62)
• Obwód szkół:
  ul. Kasprzaka 1, 1a, 2, 2a, 3, 3a, 4, 4a, 5, 6, 7, 7a, 8 - Szkoła Podstawowa nr 26 (ul. Berwińskiego 2/4), Gimnazjum nr 33 (ul. Wyspiańskiego 27)
  ul. Kasprzaka 11, 13, 16, 19, 21, 22a, 23, 24, 25, 26, 27, 28a, 30, 32, 32a, 33, 34, 34a, 34b, 34c, 35 - Szkoła Podstawowa nr 90 (ul. Chociszewskiego 56), Gimnazjum nr 53 (ul. Winklera 9)
  ul. Kasprzaka 38, 40, 41, 41a, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 49, 50, 51, 52, 54, 55, 56, 57, 58, 60, 62, 64 - Szkoła Podstawowa nr 69 (ul. Jarochowskiego 62), Gimnazjum nr 53 (ul. Winklera 9)
• Policja: Komisariat Poznań-Grunwald (ul. Rycerska), rewir III, rejon dzielnicowych 24, 25, 33.

Ma kilometr długości

Ulica Kasprzaka ma dokładnie 1 037 metrów długości. Prowadzi z północny na południe, jest równoległa do Głogowskiej i Jarochowskiego. Krzyżuje się z dziewięcioma ulicami (Matejki/Niegolewskich, Sczanieckiej, Morawskiego, Stablewskiego, Potworowskiego, Chociszewskiego, Hetmańską, Winklera i Palacza). Na odcinku od ul. Chociszewskiego do Matejki kursują autobusy linii nr 64, którymi możemy dojechać na os. Kopernika, a w kierunku przeciwnym na Jeżyce, Sołacz i Strzeszyn Grecki.

Początkowo zwała się Studzienna, później patronował jej Rzepecki

W momencie, gdy ulica ta została przejęta wraz z gminą Święty Łazarz w 1900 roku zwała się Studzienną (Brunenstrasse). Co ciekawe ulica ta ciągnęła się aż do Ogrodu Botanicznego, czyli do Parku Wilsona. 5 stycznia 1920 roku została przemianowana na Ludwika Rzepeckiego. Równocześnie podzielono ją na Matejki od uskoku przy Niegolewskich do Grunwaldzkiej i na Rzepeckiego (od Niegolewskich do Palacza).

Ludwik Rzepecki urodził się w 1832 r. w Wypalankach koło Obornik. Był profesorem matematyki i nauk przyrodniczych w szkole realnej w Poznaniu, należał do znanych pracowników społecznych, w latach 1865-1867 był redaktorem pisma pedagogicznego "Oświata", w 1872 roku został współzałożycielem "Gazety Wielkopolskiej". Później był redaktorem tygodnika "Warta". W 1877 roku założył "Goniec Wielkopolski". Był związany z politycznym obozem katolicko-ludowym.

W 1949 roku ulica ta otrzymała nowego patrona - Marcina Kasprzaka, który jest nim do dziś.

Wille, bloki i kamienice. Najstarsze budynki pochodzą z lat 30. XX wieku

Ulica Kasprzaka ma zróżnicowany charakter zabudowy. Od samego początku arterii znajdują się zabytkowe kamienice, im bliżej ulicy Hetmańskiej tym więcej bloków zbudowanych w latach 50. Natomiast za ulicą Hetmańską znajdują się wyłącznie wille. Najstarsze kamienice - pod numerami: 2a, 4, 7a, 11, 22, 24, 26 i wille przy ul. Kasprzaka 38, 42, 43, 44, 45, 46, 49, 51, 54, 56, 57, 58, 60, 62 64 powstały w latach 30. XX wieku. Dekadę później wzniesiono budynki pod numerami 4a, 6 i 8. Kolejne obiekty wzniesiono po 1957 roku.

Ulica Marcina Kasprzaka przebiegała za mych młodych lat wśród boisk sportowych, ogrodów i pól uprawnych, zaczęła się zabudowywać dopiero w latach trzydziestych. W obiekcie fabryki rowerów Inventia [Kasprzaka 13 - przyp. red.] działała szkoła rzemieślniczo-przemysłowa - pisze Zbigniew Zakrzewski w swojej książce "Ulicami mojego Poznania. Przechadzki z lat 1918-1939".

Znani mieszkańcy ulicy

Pod numerem 27 mieszkał Leon Wyczółkowski, malarz żyjący w latach 1852-1936. Był m.in. autorem cyklu impresjonistyczno-realistycznych obrazów o tematyce wielskiej inspirowanych Ukrainą. Był profesorem malarstwa i rektorem Krakowskiej Akademii Sztuk Pięknych, przez kilkanaście lat mieszkał jednak w Poznaniu.

Również w tym samym budynku, przy Kasprzaka 27 mieszkał w okresie przedwojennym Franciszek Łukaszewicz, pianista-wirtuoz, kierownik muzyczny Radia Poznań (obecnie Radio Merkury), a także autor monografii o Bedrichu Smetanie.

Natomiast pod "dziewiętnastką" mieszkał malarz Leon Dałżycki, którzy przybył z Krakowa. Był autorem licznych portretów i pejzaży, a także dekoratorem poznańskiej Opery.

Radiesteci

Rozpoczynamy spacer ulicą Kasprzaka. Na samym początku, pod numerem 3 mieści się siedziba Stowarzyszenia Radiestetów im. Czesława Spychalskiego, które istnieje od ponad 30 lat. Obecnie składa się z z siedmiu sekcji – radiestezji, bioterapii, numerologii, litoterapii (wspomaganie energetyczne minerałami), piramidiologii, refleksologii oraz aromaterapii i świecowaniu uszu.

Nasze stowarzyszenie istnieje od 11 października 1979 roku. Mamy ponad 80 członków. Każdy znalazł dla siebie coś, co go interesuje.
Radiestezja – radios to jest ziemia, to jest promieniowanie geopatyczne i wszystko co nas otacza - wyjaśnia Irena Galas, prezes Stowarzyszenia Radiestetów im.Czesława Spychalskiego w Poznaniu.

Radiestezja jest to odczuwanie promieniowania. Przyrząd biofizyczny typu różdżka czy wahadło to jest tylko przyrząd, który pomaga człowiekowi to promieniowanie odebrać. Radiestezja łączy się też z naturą i wywodzi się z niej irydoterapia - dodaje z kolei Jarosław Suchojad, prezes honorowy Stowarzyszenia.

Pod "siódemką" mieszkała Anna Jantar

Kilka metrów dalej, w budynku przy ul. Kasprzaka 7 mieszkała Anna Jantar (Szmeterling). Piosenkarka zginęła w katastrofie lotniczej 14 marca 1980 roku. Do katastrofy samolotu Ił-62 „Mikołaj Kopernik” lecącego z Nowego Jorku doszło w pobliżu warszawskiego Okęcia. Piosenkarka uczyła się również w pobliskim VIII LO, a także wzięła ślub w kościele Św. Anny. Anna Jantar miałaby dziś 63 lata.

Od okulisty po ginekologa

Pod numerem 16 mieści się kompleks poradni lekarskich. Przychodnia, mimo iż ma administracyjny adres Kasprzaka 16, to znajduje się w obrębie ulic Bogusławskiego, Stablewskiego i Kasprzaka. Pod jednym dachem przyjmują lekarze rodzinni, okuliści, stomatolodzy, laryngolodzy, ginekolodzy, urolodzy, chirurdzy. W przychodni tej funkcjonuje również laboratorium, a także można zrobić badania EKG, USG, EEG czy rentgenowskie.

Przedszkole w willi

Idziemy dalej ulicą Kasprzaka, przechodzimy najpierw przez ruchliwą ulicę Chociszewskiego, a dalej mijamy Hetmańską. Po prawej stronie, pod numerem 46 mieści się Przedszkole nr 89, które znajduje się w willi (to rzadkość na Łazarzu). W placówce tej mieszczą się cztery kolorowe sale, na parterze mieszczą się sale trzy i czterolatków, a na pierwszym piętrze sale pięcio i sześciolatków. Z tyłu budynku usytuowany jest zadrzewiony plac zabaw wyposażony m.in. w piaskownicę, domki ogrodowe, przeplotnię, wieżę ze zjeżdżalnią, schodki i huśtawki sprężynowe.

Urząd w zmodernizowanej willi

Osiem numerów wyżej, przy Kasprzaka 54 w zmodernizowanej willi od maja zeszłego roku funkcjonuje poznańska delegatura Urzędu Komunikacji Elektronicznej.

Zakres działania Urzędu Komunikacji Elektronicznej jest związany z regulacją rynku telekomunikacyjnego, radiokomunikacją, sprawami konsumenckimi (skargi na świadczenie usług telekomunikacyjnych) oraz poczty. Kompetencje Prezesa Urzędu Komunikacji Elektronicznej (Urząd Komunikacji Elektronicznej wspomaga Prezesa UKE w realizacji jego zadań ustawowych) są związane z regulacjami, o których traktują między innymi ustawy: Prawo Telekomunikacyjne, Prawo Pocztowe, ustawa o systemie oceny zgodności - tłumaczy Anna Lewandowska z Urzędu Komunikacji Elektronicznej.

Ulica, która zostanie zdekomunizowana?

W 2008 roku Instytut Pamięci Narodowej zaapelował do samorządów o zmianę nazw i symboli upamiętniających postacie związane z ustrojem komunistycznym. Już rok wcześniej ówczesny premier Jarosław Kaczyński i politycy Prawa i Sprawiedliwości zapowiadali stworzenie ustawy, na mocy której wojewodowie nakazywaliby samorządom usuwanie nazw i symboli komunistycznych. Oznaczałoby to, że ulica Kasprzaka musiałaby zostać przemianowana.

W 2004 roku ulicę radzieckiego poety i dramaturga – Włodzimierza Majakowskiego podzielono na ulicę imienia arcybiskupa Antoniego Baraniaka (od Jana Pawła II do Chartowa) oraz arcybiskupa Walentego Dymka (od Chartowa do Browarnej). Jednak ze względu na zamieszkałe tereny dalszego odcinka ulicy pozostawiono jako jej patrona właśnie Majakowskiego. Cztery lata temu wyburzono pomnik sowieckiego i hiszpańskiego działacza komunistycznego Karola Świerczewskiego, który wzniesiono w 1975 r. na Osiedlu... Karola Świerczewskiego (obecnie ks. Jerzego Popiełuszki) przy ul. Grochowskiej i obok kościoła pw. Św. Jerzego.

Jednak większość nazw komunistycznych zniknęła z mapy Poznania. Nie ma już osiedla Związku Młodzieży Socjalistycznej czy osiedla Kraju Rad. Parę lat temu po kilku latach sporów mieszkańców z władzami miasta usunięto na Świerczewie nazwy działaczy komunistycznych.

W latach 1951-1990 obecny Park Wilsona nosił nazwę Parku Kasprzaka. Zaś 12 lat później, w 1963 r. pomnik prezydenta Wilsona zastąpiono nowym pomnikiem rewolucjonisty Marcina Kasprzaka. W 1994 roku pomnik Kasprzaka rozebrano i przeniesiono do wsi Czołowo (pomiędzy Kórnikiem, a Rogalinem), rodzinnej miejscowości rewolucjonisty. W jego miejsce odsłonięto popiersie prezydenta Wilsona.

Jak się okazuje postulaty dekomunizacji są wciąż aktualne. Prawicowi politycy i działacze chcą, by zniknęły wszystkie komunistyczne symbole, łącznie z nazwami ulic. Jaką więc nazwę otrzymałaby ulica Kasprzaka?

Komunista patronem ulicy?

MARCIN KASPRZAK - ps. Maciej, Teofil urodził się 2 listopada 1860 r. we wsi Czołowo w gminie Kórnik. Był drukarzem, dekarzem, działaczem ruchu robotniczego. Członek Socjaldemokratycznej Partii Niemiec, II Proletariatu, Polskiej Partii Socjalistycznej Zaboru Pruskiego i Socjaldemokracji Królestwa Polskiego i Litwy.

W latach 1885-1886 był organizatorem pierwszych kółek socjalistycznych w Poznaniu. Współtwórca Polskiej Partii Socjalno-Rewolucyjnej Proletariat tzw. II Proletariatu w 1888, którego pracami kierował do 1891. Był organizatorem pierwszej manifestacji 1-majowej na ziemiach polskich w 1890 roku. W 1892 podjął współpracę z rosyjskimi rewolucjonistami. W latach 1891–1893 przebywał w Londynie i Niemczech. Aresztowany przez wojska carskie podczas przekraczania granicy Królestwa Polskiego i osadzony w warszawskiej Cytadeli. Po trzech latach zasymulował chorobę i przeniesiono go do szpitala, z którego zbiegł do zaboru pruskiego, gdzie działał w PPS. W 1904 powrócił do Warszawy.

Kasprzak był wielokrotnie więziony przez władze carskie i pruskie. Silny fizycznie, obdarzony konspiracyjną intuicją, nie podporządkowywał się partyjnej dyscyplinie i zawsze wychodził obronną ręką z opresji. Na własnych plecach przeniósł Różę Luksemburg przez granicę rosyjsko-pruską. Wyczyn ten przysporzył mu dodatkowej sławy. Za współpracę z Różą Luksemburg wyrzucony z SPD. Marcin Kasprzak był wielokrotnie niesłusznie pomawiany o współpracę z tajną policją w Rosji bądź Prusach.

W 1904 roku założył drukarnię SDKPiL w Warszawie, początkowo przy ul. Dzielnej, później przy ul. Dworskiej 6. Po przypadkowym odkryciu drukarni w dniu 27 kwietnia 1904 roku i otoczeniu jej przez policję, Kasprzak świadomy ciążącego na nim oskarżenia o donosicielstwo, zdecydował się bronić i zabił strzałami z rewolweru 4 żandarmów, a jednego ranił. Kilkanaście miesięcy więziony w X Pawilonie Cytadeli Warszawskiej, został skazany na karę śmierci wyrokiem z 2 listopada 1904. Wyrok wywołał akcję protestów, mającą na celu zamianę wyroku na dożywotnie więzienie. Został powieszony na stokach Cytadeli Warszawskiej 8 września 1905 roku.

Ciekawostki:

• W tym roku przeprowadzony został remont chodników na odcinku pomiędzy ulicami Hetmańską a Palacza, po wschodniej stronie. Po rozstrzygnięciu przetargów na remonty chodników okazało się, że niewykorzystane środki pozwoliły na przeprowadzenie remontu chodnika również po zachodniej stronie ulicy Kasprzaka na odcinku od Hetmańskiej do Winklera. Inwestycja będzie łącznie kosztować 302 235,46 zł.
• ulica Kasprzaka znajduje się również w Luboniu, Jarocinie, a także w Łodzi i Warszawie, Elblągu, Olsztynie, Stargardzie Gdańskim czy Chojnicach.
• Zespół Szkół nr 36 w Warszawie nosi do dziś imię Marcina Kasprzaka.

Opracowanie na podstawie - źródła:

• Wikipedia
• Zbigniew Zakrzewski, Ulicami mojego Poznania. Przechadzki z lat 1918-1939, Poznań, Wyd. Poznańskie, 1985
• Zygmunt Zaleski, "Nazwy ulic w Poznaniu", Magistrat Stołeczny Miasta Poznania, 1926
• "Spis zabytków architektury", Wydawnictwo Miejskie, Poznań 2004
• Miesięcznik Parafii Matki Boskiej Bolesnej
• System Informacji Przestrzennej - wykaz ZGiKM Geopoz
• wykaz dróg, Zarząd Dróg Miejskich
• lazarz.pl - materiały własne

Fot: Janusz Ludwiczak, zdj.arch.: Bolesław Kotkowski/www.repoznan2012.pl - widok na budowaną przychodnię

ZOBACZ TAKŻE: Wystarczyło pieniędzy na remont chodników po obu stronach ulicy Kasprzaka

ZOBACZ TAKŻE: Mieszkańcy pamiętali o Annie Jantar, która 33 lata temu zginęła w katastrofie lotniczej

ZOBACZ TAKŻE: Radiesteci obchodzili 30-lecie

ZOBACZ TAKŻE: Na skrzyżowaniu Kasprzaka i Chociszewskiego powstanie sygnalizacja, jeśli znajdzie się pół mln zł

ZOBACZ TAKŻE: W przychodni na Kasprzaka uzyskamy pomoc medyczną w nocy i święta

ZOBACZ TAKŻE: Poznańską delegaturę Urządu Komunikacji Elektronicznej otwarto na Kasprzaka

ZOBACZ TAKŻE: Przemianują Kasprzaka?

ZOBACZ TAKŻE: Spacer po Łazarzu - patroni naszych ulic